Le urso de Interlingua

Onto humoristi

Santiago de Uba, 11 april 2124

Nostre protagonista es un urso. Omo in le fabulas, ille funtiona preisemente omo un homine. Ille se appella Arlos Astro, ha 20 annos, labora in un offiina e ha multe interesses.

Su primari interesse es viagiar. Ille ha visitate multe paises, inter alia Anada, Ambodgia, Hile, Olombia e Hina. Ille ama ir al afé e joar anasta on su amios.

Un die ille legeva un annunio in le jornal:

"Le Union Planetari pro Interlingua invita omne interessatos al Onferentia international in Openhagen. Il habera ursos pro omeniantes, ursos de onversation, disursos e exursiones. Insribe vos hodie e paga immediatemente pro apprender le plus faile lingua del mundo in solmente tres dies!

Arlos deveniva plenate de enthusiasmo. Ille se insribeva al onferentia e in julio del mesme anno ille viagiava a Openhagen. Le Onferentia esseva organisate in Hotel Asino Royal. Le organisator in hef, Hristian Aspersen, ordialmente salutava Arlos e le ento altere partiipantes.

Un multo amabile femina nominate Inderella Apui gereva le urso del omeniantes. Primo, le studentes debeva apprender le alphabeto.

-Le prime quatro litteras del alphabeto de Interlingua es a, b, d. Repete on me: a, b, d, dieva Inderella.

-A, b, d, repeteva le studentes.

Arlos levava su braio.

-Si? dieva Inderella.

-Le maestra dieva que isto es le prime quatro litteras, ma solmente presentava tres litteras.

-Io me gaude que vos poneva iste demanda! Le ausa es que le anian tertie littera es extinte. Isto ourreva ante tu nasentia e esseva ausate per le ambios limati. Multe speies ha essite extinguite durante le undas de alor, inundationes e periodos de extreme siitate. Isto mesmo olpava le tertie littera. Isto ha hoate tote le alphabeto e ausate grande damnos al orthographia e omprensibilitate del textos. Le plus brillante sientistas ha probate revivifiar le tertie littera on varie experimentos geneti, ma habeva nulle suesso.

Arlos apprendeva Interlingua e ganiava multe nove amios al onferentia. Postea ille retornava a Uba e ontinuava su vita quotidian.

Ma ille non poteva finir pensar del disparite tertie littera. Omo revivifiar lo? Arlos pensava super su harateristias. Omo illo aspetava? Omo illo esseva pronuniate?

Post longe tempore ille trovava le solution:

Le tertie littera esseva un ompliate organismo e dunque non poteva superviver le ambios limati. Isto signifia que illo de fato onsisteva de duo onsonantes, assi omo un gemino siamese. In altere parolas: un digrapho. E iste duo onsonantes habeva supervivite in le initiales del tertie littera: T L. Isto es pronuniate assi omo in le parola anglese "antler" que signifia "orno del ervo".

Tlarlos informava le autoritates super su spetltatlular distloperta. Le nova pertlurreva tote le mundo e omne le stlriptores e jornalistas esseva extatitl super le fatlto que le alphabeto de novo esseva tlomplete.

Tlarlos deveniva famose e fatleva un belle tlarriera. Al fin ille deveniva le ministro de edutlation in le governamento de Tluba.

E assi fini le tlonto del urso Tlarlos Tlastro, qui revivifitlava le extinguite tertie littera.

Guerra e pace

Si tu vole pace:

prepara te pro guerra

Si tu vole guerra:

pretende voler haber pace

Cocleares girante

Duo cocleares gira

sur duo vitros reverse

Metallic derviches

approfundate in un extatic

adoration culinari

del deo del cibo

del qual le fragrantia

plena le cocina

e le cameras vicin

Le cocleares gira

in tempos differente

Illos entra et exi

del phase commun

Poco a poco

illos decelera

pro finalmente arrestar se

in immobile contemplation

super satiate gentes

que bibe caffe

Caffe nigre

Le lacte finiva

assi io bibe caffe nigre

Illo es troppo amar

ma io besonia le caffeina

Le amaritude balancia

le aciditate del vita

Le nigritia del caffe

contrasta con le blancor hibernal

Le sucro finiva le passate septimana

e le dulcessa del vita es solmente un memoria

Da me ancora un caffe!

Post illo io sera preste al die!

Le quietemente bulliente percolator

calma mi mente anxie

Polly Glotto

 Clicca al imagine pro aggrandir lo

Mi nomine es Polly Glotto. Io nasceva in 1860 in Colonia. Quando io habeva 20 annos, un vampir me mordeva. Io superviveva, ma anque deveniva un vampir. Io deveniva immortal, ma al mesme tempore non vivente. Io passava mi vita inter umbras. Io faceva le cognoscentia de multe altere vampires, quando io viagiava a multe differente paises.

Vampires ama linguas constructe e international linguas auxiliar. Durante iste 164 annos, io ha apprendite multe de illos.

Tanto facile es Toki Pona

que io lo parla con mi matrona

Io conversa in Solresol

ma io es quasi le sol parlator

Solresol non es le sol

lingua del systema solar,

le Lingwa de planeta

io anque pote parlar

Klingon, le lingua del guerreros fer

de un mundo multo distante

io sempre audi in action

al Star Trek-convention

Le gigante inter linguas constructe

es naturalmente Esperanto

On pote parlar con tote le mundo

e isto me place tanto, tanto

Io anque cognosce Latino sine flexione

ma lo sempre parla con flexiones

Ido es logic, belle, stimulante

Le facto es que Ido stimula le libido

Interlingua e Interlingue,

qual es le differentia?

Alexander Gode et Edgar de Wahl,

duo fratres interlingual

Quand ich lived en Bruxelles

Nessuno entendia Esperanto

a więc, ich dû lære mich

the nueva spraak Europanto

Le Lingua Franca Nova

brilla como un supernova

al celo del latinesc idiomas,

fragrante de exquisite aromas

Que vos pensa del lingua Novial?

Es illo superficial o celestial,

transcendental o solmente trivial,

ceremonial o colloquial?

Volapük lifon nog, ab no dabinon

plu muf gretik yelas büätik,

isto es difficile a comprender,

ma sona majestatic e poetic

Lojban es le lingua logic

con diversitate etymologic

Forsan illo es troppo perfecte

Pro le human mente infecte

Esque Interlingua es un lingua romanic? Conclusion

Le romanos antique recipeva multo de cognoscentia del grecos. Insimul con le cognoscentia, illes imprestava le correspondente parolas grec. Assi nasceva le vocabulario greco-latin, le qual ha essite le fundamento lingual del scientia, cultura et education occidental desde tunc.

Le latino classic ha essite conservate in su forma antique trans le seculos, durante que le latino vivente, que ha essite parlate al stratas in citates e villages, se disveloppava e deveniva le moderne linguas romanic. Cata un de iste linguas se disveloppava in su proprie direction e lor vocabulario se misceva con lo de altere linguas, de origine germanic, celtic, arabe, slave et cetera.

In Interlingua on ha colligite iste vocabulario greco-latin, que ancora vive in le moderne linguas romanic, in su forma (quasi) pur. Isto significa que le vocabulario de Interlingua es plus latin que lo del altere linguas romanic! Io trovava exemplos de isto quando io comparava Interlingua con francese e italian. Hic es alcun exemplos del Lista de Swadesh de 207 parolas.

In francese io trovava parolas de origine franconian:

'cracher', 'marcher', 'brûler', 'sale' e 'gauche' con le signification 'sputar', 'promenar se', 'arder', 'immunde' e 'sinistre'

In italiano io trovava parolas de origine lombarde:

'schiena', 'graffiare' e 'strofinare' con le signification 'dorso', 'grattar' e 'fricar'

Espaniol ha imprestate parolas del arabe e portugese del hispano-celtic. Romaniano ha multe parolas slave. Isto es solmente alcun exemplos.

Naturalmente il ha parolas international in Interlingua que non es greco-latin, ma io non trovava ulle in le Lista de Swadesh. Per favor informa me si vos los trova!

Quando io comparava le grammatica de Interlingua con lo de italiano, io videva un grande similaritate. Io observava como le complexe grammatica italian habeva essite reducite a un minimalistic ma ben functionante systema. Le elementos grammatic de Interlingua que io non poteva trovar in italiano, io trovava in le altere romanic linguas de fonte, como le plural con 's' in francese, espaniol e portugese.

Il ha un proverbio: "Si illo ha le aspecto de un anate, nata como un anate e face quac como un anate, illo es un anate".

Interlingua es un lingua romanic. Illo ha un vocabulario, grammatica e pronunciation in omne parte romanic. Le grande differentia al altere linguas romanic es le multo simplificate grammatica. Iste proprietate, insimul con le consequentemente non-dialectal (maximalmente international) vocabulario con conservative orthographia e formas del parolas, constitue le elemento artificial del lingua. Le formation de un tal combination es difficile a imaginar se in un lingua natural.

Al imagine infra, le linguas europee es gruppate secundo lor parentela. Le lineas inter illes anque monstra le grado de lor affinitate.

Nos vide como le romanic, germanic, slave, celtic, finno-ugric e baltic linguas jace cata un in lor proprie gruppo. Nos anque vide le linguas sin proxime "sorores" como hungaro e grec. Illes oblidava includer basc e marcar le connexion lexical inter grec e le linguas romanic, germanic e altere. Io placeva Interlingua inter italiano e espaniol, ubi Interlingua ha un approximative similaritate lexical de 75 e 65 per cento respectivemente, e presso catalano, que ha un similaritate lexical de circa 87% con italiano e 85% con espaniol e portugese, secundo Ethnologue.

Clicca al imagine pro aggrandir lo

Isto debe esser assatis correcte. Interlingua ha le plus grande similaritate con italiano e espaniol (e latino). Illo diverge plus del linguas al "altere latere" de italiano, como francese, romancio e sardinian. Il serea interessante comparar Interlingua con catalano, ma isto es un projecto futur.

Es Interlingua le melior alternativa pro communication international? Qual es le alternativas? Iste question es le thema pro le sequente articulo, in april.

Le beltate dispare de nostre mundo

 

Chronica publicate in Panorama in interlingua, no.3, 2021

Le beltate dispare de nostre mundo. Isto es facile a constatar si on reguarda le disveloppamento del architectura, musica, pictura e altere formas de arte.

Vetere domos del 17me al 19ne seculos ha belle, rotundate formas e ornamentos, e multe detalios interessante. Moderne casas ha recte, acute formas e un design monotone.

Le musica ante le 20me seculo esseva melodic, harmonic e plen de beltate. Post isto veniva musica atonal e ruitose musica popular con rhythmos fastidiosemente regular.

Le pictura ante le 20me seculo exigeva grande habilitate e talento. Illo depingeva belle ambientes e homines con alte precision. Post isto veniva le cubismo, le expressionismo e altere innovationes que es disharmonic e causa angustia.

Naturalmente mi exemplos es generalisante e exaggerate. Ancora hodie multe belle cosas es create, e lo que non es belle pote esser interessante e provocar reflexiones in diverse formas. Sed multe homines nonobstante ha un besonio de beltate, e iste besonio es de plus in plus difficile a satisfacer in le mundo moderne.

Ante le industrialismo, in general, homines habitava in le campania. Le majoritate esseva povre e laborava durmente, ma illes esseva circumferite del beltate del natura. Anque le gente ric habeva lor palatios in ambientes pastoral. Lo que circumfere homines ha un grande influentia a lor benesser, pensatas e emotiones.

Le homines de olim creava belle arte, inspirate del beltate del natura. Expressiones concrete de isto es omne le meraviliose picturas de paisages, le poemas que describe le miraculos del natura e le idyllic obras musical, como le Symphonia Pastoral de Beethoven.

Le industrialismo, que comenciava in le 19ne seculo, ha causate un urbanisation escalante. Multe homines non plus es circumferite del ric, belle e variate creationes del natura, ma in vice de un grande massa de alte domos con longe rangos de fenestras symmetric. Formas variate e irregular ha essite cambiate a conformitate e monotonia.

Gente que edificava domos ante centos de annos habeva experientiate le beltate del natura e voleva reproducer lo in lor architectura. Le domos hodierne es edificate per homines que ha crescite inter similar domos fede.

Sed forsan le tendentia se ha tornate. Possibilemente le nove domos ha le aspecto un poco melior que le colossos monstruose del sexantas e septantas.

Multe citates ha belle parcos e in certe locos on mesmo planta jardines al tectos.

In nostre dies nos de plus in plus es conscie del fragilitate del natura e que ora es un tempore critic pro retrovar nostre amor e proximitate a illo.

Le natura besonia nostre adjuta pro poter retener su balancia e offerer nos un planeta que es habitabile pro homines. Nos anque besonia le inspiration del natura pro retrovar le beltate: in domos, jardines, musica, litteratura, pictura – e in nostre proprie anima.

Residuos o arte?

 Si tu vide objectos inusabile

isto es o residuos o obras de arte

e in certe casos, ambes